به گفته کارشناسان شرکت کننده در ششمین روز گردهمایی «10 روز با عکاسان» افراد دلسوزی که دغدغه آرشیو عکس داشته باشند، کم هستند و برای از بین نرفتن عکس‌ها به یک بسیج عمومی نیاز است.
به گزارش ستاد خبری چهارمین دوره «10 روز با عکاسان»، ششمین روز این گردهمایی که پنجشنبه، 24 دی برگزار شد به انجمن عکاسان تبلیغاتی و صنعتی ایران اختصاص داشت.
اولین نشست این روز با موضوع «اقتصاد در عکاسی تبلیغاتی» با حضور یدالله ولی‌زاده رئیس هیات مدیره انجمن عکاسان تبلیغاتی و صنعتی ایران، داریوش کیانی و سعید دستوری به عنوان عکاس برگزار شد.
ولی‌زاده در توضیح موضوعی که برای این نشست انتخاب شده است، گفت:«جا دارد در مورد اقتصاد و اینکه چقدر می‌تواند به اعتلای عکاسی تبلیغات کمک کند، بحث کنیم. اولین مشکلی که باید حل شود، مربوط به خود عکاسان است چون اطلاعاتشان در این زمینه کافی نیست و عکاسی تبلیغاتی را خوب نمی‌شناسند و این می‌تواند ضرر بزرگی به بدنه عکاسی بزند.»
پس از آن سعید دستوری، عکاس که در بخش حقوقی انجمن عکاسان ایران نیز فعالیت می‌کند، نکاتی در مورد نحوه بستن قرارداد بیان کرد:«پیش زمینه اقتصاد یکسری اطلاعات از حقوق مدنی و به دنبال آن حقوق خصوصی است. حقوق مدنی مهم‌ترین شاخه حقوق خصوصی است و به تنظیم روابط افراد با یکدیگر می‌پردازد. عکاسان می‌توانند مشخصا قراردادهایی منعقد کنند که بعدا به اشکال برنخورند. قرارداد چیزی است که دو یا چند نفر برای انجام کاری با هم توافق می‌کنند. قرارداد شامل عنوان، موضوع و قصد واقعی طرفین است. زمانی که کاری انجام داده‌اید و به دستمزد نرسیده‌اید می‌توانید از طریق قرارداد در محکمه احقاق حق کنید.»
او افزود:«عنوان طرفین در قرارداد باید ذکر شود. اگر شخص حقوقی در این قرارداد حاضر شود باید حواستان باشد کسی که از طرف او آمده است، اجازه این را داشته باشد و اگر شخص، حقیقی است به بلوغ رسیده باشد و ممنوع المعامله نباشد. مهم است فرد را شناسایی کرده باشید. سومین مسئله، موضوع قرارداد است. قرارداد شما مالی یا عملی است و باید ارزش اقتصادی داشته باشد. موضوع قرارداد باید موجود، معین و معلوم باشد و کیفیت و کمیت آن معلوم باشد. قراردادها بدون مدت اجاره باطل هستند و در کار تبلیغاتی اگر مدت آن معلوم نباشد، قرارداد باطل است. مسئله بعدی مبلغ قرارداد است که سند معامله است. محل تنظیم و انجام قرارداد هم باید مشخص باشد.»
او در مورد شرایط تعهد قرارداد گفت:«برخی شرایط مثل مشخص نشدن زمان انجام کار، قرارداد را باطل می‌کند. هزینه انجام موضوع مثل مالیات، عوارض و... باید مشخص و متن قرارداد باید ذکرشود. گاهی می‌توان داور هم تعیین کرد که هنگام اختلاف، داوری کند. مرکز داوری اتاق ایران یکی از بهترین مراجع برای انتخاب داور است. سایتی هم به نام «روزنامه رسمی» وجود دارد و شما می‌توانید از طریق آن در مورد افرادی که با شما قرارداد بسته‌اند، اطلاعاتی بدست بیاورید و نسبت به سمت آنها مطمئن شوید.»
ولی زاده در ادامه عنوان کرد:«اقتصاد عکاسی تبلیغات اگر منطقی باشد، می‌تواند ژانری را که در آن عکاسی می‌کنیم، به بالاترین سطح خودش ارتقا دهد.»
داریوش کیانی دیگر عکاس حاضر در این نشست نیز گفت:«دو نفر در قرارداد داریم. عکاس یا موسسه‌ای که خدمات عکس می‌دهد و عکاس یا موسسه‌ای که خدمات عکس می‌گیرد. شکلی که الان در بازار کار ایران تعریف شده باشیم، برای خودمان هم تعریف نشده است و یکسری سردرگمی برای افراد فعال وجود دارد مثلا آنچه در مورد عکاسی صنعتی و تبلیغاتی باب شده این است که می‌گویند به عکاسی تبلیغات علاقه‌مند نیستم اما به دلیل کسب درآمد آن را انجام میدهم. اما رسالتی که برای عکاس وجود دارد، مهم است. عکاسی تبلیغات شاخهای از عکاسی است که یکی از پرتیراژترین ارائه‌ها را دارد و در طول روز شهروندان با این عکس‌ها مواجه می‌شوند پس تاثیر قوی روی سلیقه بصری و تغییر عادات مردم یک سرزمین دارد. خود این مسئله یک رسالت بزرگ را برای عکاسان ایجاد می کند و اگر کسی به آن علاقه‌مند نباشد شاید آنقدر که باید از وجودش مایه نگذارد.»
کیانی ادامه داد:«بنابراین باور قوی شده، تجارت عکاسی تبلیغاتی چغر است یعنی اگر قصد شخص درآمد و پول باشد، راه‌های ساده‌تری برای کسب درآمد وجود دارد چون عکاسان تبلیغاتی و صنعتی طی سال پروژه‌های کوچکتری دارند و ممکن است طی یک سال بارها و بارها برای انجام قرارداد پشت میز بنشینند پس یک کلمه حرف درست یا غلط می‌تواند پروژه‌ای را به سمت عکاس ببرد یا از او دور کند که همین موضوع یک چالش دائمی است. عکاسی تبلیغاتی مانند درخت نیمه خشک است که در تمام فصول وادار به میوه دادن می‌شود چون بستر آن مناسب نیست و بخش صنعتی چندین سال است که مشکل دارد اما عکاسان تبلیغات بدون توجه به این موضوع پیشرفت کرده‌اند و رقابت میان آنها از بین نرفته است. تنها صنعتی که در سال‌های اخیر سرپا مانده، مواد غذایی بوده است و در همین بخش، عکس‌های بهتری نسبت به سال‌های قبل گرفته شده است.»
این عکاس در مورد عکاسی تبلیغات ابراز کرد:«بهرحال یک بخش خود ما عکاسان هستیم که باید ببینیم قصد داریم عاشقانه این کار را انجام دهیم یا هدفمان صرفا کسب درآمد است؟ اگر می‌خواهیم عاشقیت کنیم فضای زیادی برای عشق ورزی در این نوع عکاسی هست اما برای کسب درآمد راه های خیلی بهتری وجود دارد.»
او در مورد کارفرما نیز عنوان کرد:«بخش دیگری از کار ما کارفرمایان هستند. واقعیت این است که ما سیستم تعریف شده‌ای برای کارفرما نداریم. خیلی مواقع با ما تماس می‌گیرند و در مورد قیمت عکس‌ها می‌پرسند و می‌گویند در هر حرفه‌ای متوسط قیمت معلوم است اما در حرفه شما این قیمت‌ها مشخص نیست و من گیج شده‌ام. فکر می‌کنم برای نظم دادن به بازار باید از خودمان شروع کنیم و شرایط موجود را برای کارفرما توضیح دهیم و تعیین شود که چه درجه از کیفیت را می‌خواهد.»
ولی زاده یکی از مشکلات این حوزه را نبود نرخ مصوب دانست:«ما نرخ مصوب نداریم. حالا فرض براینکه نرخ مصوبی داشتیم اما اگر کسی به آن عمل نکرد و قیمتی بسیار پایین‌تر از نرخ مصوب را پدیرفت، راهکاری برای مقابله با آن وجود دارد؟»
دستوری در ادامه نشست گفت:«من عکاسان کشورم را هنرمند می‌دانم و اگر کسی از مصوبه تعیین شده خلاف کرد راهی برای مقابله با او ندارید اما واقعیت این است که اگر او احساس هنرمند بودن کند، حتما اثرش را با قیمت واقعی ارائه می دهد. مقوله عکس چیزی نیست که مصوب شود و با توجه به کیفیت، قیمت آن تعیین می‌شود اما غم نان باعث شده گاهی با کمترین قیمت هم فروخته شود. مصوب شدن قیمت به ضرر عکاس‌هایی می‌شود که هنرمندانه کار می‌کنند و این کار ظلم به آنهاست.»
کیانی در مورد نرخ مصوب عنوان کرد:«در بازار کار ایران عکاسان باید در ابتدا یک همبستگی دوستانه داشته باشند. الان صرف تعریف یک تعرفه بدون زیرساخت به جایی نمی‌رسیم. فرایند عکاسی تبلیغات کاملا هنرمندانه است اما طرف دیگر داستان، بنگاه‌های اقتصادی هستند و باید به الگویی برسیم که بتوانیم به زبان مشترک با آنها دست پیدا کنیم. به عقیده من رسیدن به یک تعرفه مصوب می‌تواند مهم باشد. علاوه‌بر اینکه سیستم فعلی جامعه عکاسی ما تعریف شده باشد. کسی که اسم و رسمی دارد ظرائف زیادی را رعایت کرده است بنابراین می‌توان 3_4 قیمت مصوب تعیین کرد مثلا اگر دو عکاس همسطح داشته باشیم که یکی استودیو دارد و دیگری از این امکان بیبهره است، نمی‌توانند قیمت یکسانی برایشان تعیین کرد. اگر بخواهیم به زبان مشترک با کارفرما برسیم باید تعرفه داشته باشیم اما این تعرفه باید انسجام داشته باشد و اگر انجمن عکاسان تبلیغات این کار را بکند و عکاسان این تحمل را داشته باشند که عضوها درجهبندی شوند می‌توان به نتایج خوبی رسید.»
ولی‌زاده در پاسخ به این بخش عنوان کرد:«ما می‌توانیم اعضای انجمن را بررسی کنیم و ببینیم هنوز فعالیت می‌کنند یا نه چون بودن افرادی که دیگر کار عکاسی تبلیغات نمی‌کنند جای دیگران را تنگ می‌کند. ما بازار بزرگی نداریم و بعد از برجام امیدهایی بوجود آمده است که هرچه اعضای فعال مشخص‌تر باشند، بهتر است. ما از تعدادی انجمن‌های داخلی و خارجی فهرست قیمت‌ها را گرفته‌ایم و امیدواریم بخش حقوقی انجمن عکاسان ایران به انجمن تبلیغات کمک کند.»
مسعود زنده روح کرمانی، رئیس هیات مدیره انجمن عکاسان ایران به دنبال این درخواست گفت:«ما از سال گذشته دنبال بحث‌های رفاهی عکاسان بوده‌ایم و الان در زمینه بیمه عکاسان تفاهمنامه‌ای با بیمه هنرمندان داریم. از نظر ما هریک از انجمن‌ها فهرستی از اعضای خود را برای بیمه معرفی کند، مورد تایید است و آن را به بیمه معرفی می‌کنیم. در مورد مشکلات حقوقی نیز در یک سال گذشته دوازده پرونده حقوقی از سوی آقایان دستوری و کاکاوند مورد مشاوره قرار گرفت که تنها 3 پرونده به اعضای انجمن عکاسان ایران تعلق داشت و بقیه عضو انجمن نبودند. برای چنین مواردی ما به یک فرصت یک ماه نیاز داریم تا کمیته حقوقی انجمن عکاسان با انجمن عکاسان تبلیغات درباره پیشنهادات توافق کند و بعد از آن ما پشتیبان انجمن تبلیغات خواهیم بود.»
شرایط داشتن یک استودیو تبلیغاتی
در دومین نشست روز پنج شنبه موضوع «شرایط داشتن یک استودیو تبلیغاتی» با حضور فرهود حقی، نادر سماواتی و جلال سپهر بررسی شد.
فرهود حقی، عکاس در مورد شرایط یک استودیو گفت:«من معنای یک استودیو را الزما آویزان شدن برق و چراغ نمی‌دانم. یک استودیو می‌تواند یک اتاق با پنجره‌های شمالی باشد، الان خیلی از کارهای خوب تبلیغاتی با تجهیزات ساده عکاسی شده‌اند. در استودیو خلاقیت در اجراست و عکاس باید بتواند از ادوات و امکانات استفاده کند. این خلاقیت در کار با دوربین و رائه محصول ادامه دارد پس استودیو محلی است که عکاس می‌تواند خلاقیت‌های خود را در یک پروژه نشان دهد. ما استودیوهای عکاسی داریم که فقط کار تبلیغاتی می‌کنند برخی تنها کار صنعتی. البته تبلیغات الزما برای فروش یک محصول یا شی نیست. حتی به معنای عکس زیبا هم نیست. گاهی عکسی گرفته می‌شود که اتفاقا برای این است که محصولی را نخرید.»
او افزود:«استودیوی نادر سماواتی در این سال‌ها از همه مهم‌تر بوده است برای اینکه معماری آن هم برای عکاسی ساخته شده چون فقط یک سقف بلند نیست که فضا را استودیویی می‌کند.»
سپس نادر سماواتی در مورد استودیوی خود توضیح داد: «شرایط استودیو براساس سفارش مشتری‌ها بوده و هرچه در این سال‌ها رشد کرده‌ایم برای کارهایی بوده است که به ما سفارش داده‌اند. اوایل عکس‌های زیبایی را دوست داشتیم به مشتری‌ها پیشنهاد می‌کردیم اما متوجه شدیم این عکس‌ها از سوی مشتری برگشت می‌خورد پس فهمیدیم باید عکاسی محصول انجام دهیم و به مرور از محصولات کوچک به محصولات بزرگ سوق پیدا کردیم. برای محصولات کوچک یک میز به نام Table Shot نیاز است اما به مرور نیاز به یک استودیویی داشتیم که از محصولات بزرگ‌تر عکاسی کنیم.»
او با بیان اینکه در دنیا استودیوهای تبلیغاتی تخصصی وجود دارند اما او و همکارانش از پسته و زعفران تا پخچال و... عکاسی می‌کنند، افزود:«برای این کارها حتما به یک دوربین قطع بزرگ یا Large Format نیاز دارید چون بیشتر با دیافراگ‌های بسته روبرو هستید. به سه پایه چرخدار، فلاش‌های هزار و پانصد ژول به بالا و پانتوگراف‌های سقفی هم نیاز دارید.»
سماواتی در توضیح عکاسی تبلیغاتی گفت:«ما حق نداریم از خودمان به صاحبان کالا ایده بدهیم. کمپین تبلیغاتی یک کار جمعی است. در ایران ما با گرافیست‌ها کار می‌کنیم و آنها می‌دانند چه می‌خواهند. الان عکاسی آسان‌تر شده و علی رغم اینکه ممکن است خیلی عکس‌های خوبی هم دیده نشود.»
پس از آن حقی در مورد نورپرداری چنین توضیح داد: «وقتی نور از بالا میآید باید مانند نور طبیعی روی هر موضوعی درست بنشیند تا طبیعی بنظر بیاید. برای اینکه به اشعه موازی نور برسیم باید نور دور باشد و به همین دلیل به سقف‌های بلند نیاز داریم.»
سپهر در ادامه نشست گفت:«برای داشتن یک استودیوی حرفه‌ای به تقسیم‌بندی‌هایی که آقای سماواتی گفتند نیاز داریم اما روی صحبت من با کسانی است که در بدو کار هستند. من معمولا توصیه می‌کنم با ابزار کم و مختصر کار کنید. کار در فضای کوچک، شرایط را به ما تحمیل می‌کند البته در چنین فضایی ژول‌های پایین کافی است. خیلی‌ها با ذوق به سراغ من میآیند و در مورد تجهیزات سوال می‌کنند. اولین پرسش من این است که چند وقت کار می‌کنید چون خروجی شما تحت تاثیر فضا و توانایی‌های شماست. شما نسبت به توانایی‌هایتان می‌توانید یکسری تصمیمگیری‌هایی انجام دهید چون توانایی شما در انتخاب و تهیه ابزار کار خیلی مهم است. معمولا عکاسان خوب تبلیغاتی کسانی هستند که دوست دارند چیزی را با دست بسازند و در غیر این صورت نمی‌توانند روی صحنه‌های کوچک کار کنند.»
فرآیند ارشیوسازی عکس در سطح کلان
نشست پایانی این روز با موضوع «فرآیند آرشیوسازی عکس در سطح کلان» برگزار شد. در این نشست قرار بود حمیدرضا بانصیری مدیرکل چند رسانه‌ای خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) و پروین صدرثقه الاسلامی از مجموعه تاریخی فرهنگی کاخ موزه گلستان شرکت کنند اما نشست بدون حضور آنها برگزار شد و محمدرضا علی مددی به عنوان دبیر سرویس عکس ایرنا به جای بانصیری در کنار علی ططری مدیر مرکز اسناد کتابخانه مجلس و فرزاد هاشمی عکاس و مسئول آژانس صفیر حاضر شد. مدیر این نشست عباس میرهاشمی بود.
در ابتدای این نشست عباس میرهاشمی گفت:«یکی از مهم‌ترین بحث‌های حوزه عکاسی این است که به آرشیو عکس‌ها باید به صورت اصولی نگاه شود و یکی از خلاهای فرهنگی درباره آرشیو سازی در سطح کلان عکاسی است. به طور کلی ما یک آرشیو کامل نداریم و این موضوع سبب شده است که در این حوزه پژوهش‌ها به درستی صورت نگیرد. متاسفانه امروزه امکان بهره برداری در حوزه آرشیو عکس‌ها خیلی سخت است و به جای آرشیوسازی از انبار استفاده می‌کنند و به همین دلیل است که امکان بهره برداری وجود ندارد.»
در ادامه محمدرضا علی مددی از آرشیوسازی در خبرگزاری ایرنا گفت:« متاسفانه در تولید عکس بخش غم‌انگیز آن آرشیو سازی عکس‌هاست. خبرگزاری ایرنا از سال 1339 شروع به فعالیت کرده است که از این تاریخ آرشیو عکس داریم. خبرگزاری پارس سابق مجموعه عکس‌هایی از دربار و دولت داشته است که امروزه نیز شش هزار و سیصد عکس از آن دوران داریم. همچنین تا سال 1380 هشت هزار و هشتصد عکس موجود است. از زمانی که دوربین‌ها دیجیتالی شد حدود هفتصد هزار عکس دیجیتالی داریم و در حوزه دفاع مقدس نیز 100 هزار فریم موجود است. کسانی که در چند سال اخیر آمده‌اند، برای این آرشیو عکس دلسوزی نکرده‌اند و فقط به دنبال منافع دیگر بودند. همچنین در عکاسی انسجام کلی در آرشیو سازی نداشته‌ایم. همه ما تلاش کردیم که نگاتیوها از بین نرود و نیاز فراوانی به ابزار وجود دارد .»
مددی در ادامه تاکید کرد:«ما در کنار عکس‌ها اطلاعات و خبرها را هم داریم. در این هشت سال اخیر چندین مدیر عامل عوض شده است در نتیجه برخوردها نسبت به این آرشیو عکس دلسوزانه نبوده است. متاسفانه انسجام وجود ندارد. هر عکاس برای فروش عکس خود یک قیمت را در نظر می‌گیرد ولی کسی که عکس را خریداری می‌کند قیمت مناسبی نمی‌گوید و حتی قانون کپی رایت هم رعایت نمی‌شود. به نظر من باید برای عکس ارزش گذاری صورت گیرد.»
سپس علی ططری از تجربه خود در مرکز اسناد کتابخانه مجلس شورای اسلامی سخن گفت: «من حدود هشت سال است که مدیر مرکز اسناد کتابخانه مجلس شورای اسلامی هستم. مجموعه ما تنها آرشیو پارلمانی است. مجموعه ما 12 واحد از جمله فهرست نویسی، پژوهش و... دارد. یکی از واحدهای مهم شنیداری و دیداری عکس، فیلم، کاست و... است. طبق آماری که در دست داریم نزدیک یک صد و چهل هزار عکس در اختیار داریم و نزدیک چهل هزار عکس از پارلمان، نمایندگان مجلس است و یک صد هزار عکس که مربوط به علمای شیعه است خریداری کرده‌ایم. در طی هشت سال اخیر ما هزار و سیصد و نود هزار عکس اضافه کردیم. اکثر این عکس‌ها فهرست و خدمات آرشیوسازی دارند که در دسترس پژوهشگران قرار می‌گیرد. ما در ارائه عکس به دانشجویان و پژوهشگران پایین‌ترین سطح هزینه را در نظر گرفته‌ایم. ما هر قطعه عکس را برای پژوهشگران و دانشجویان دو هزار ریال و به عموم 400 هزار ریال می‌دهیم. همچنین در ارائه عکس‌ها هیچ محدودیتی وجود ندارد.
در ادامه این نشست فرزاد هاشمی، مدیر آژانس عکس صفیر گفت:«ما در بخش خصوصی به عنوان اولین آژانس عکس و مجموعه عکس شناخته شده ایم. مجموعه عکس‌های ما به صورت دیجیتالی است. صد و بیست هزار تصویر از فرهنگ، آداب و رسوم، طبیعت و.... درباره ایران داریم و همچنان عکس خریداری می شود. در بخش خصوصی، کارها سخت‌تر پیش می‌رود اما در بخش دولتی اینطور نیست و امکانات زیادی وجود دارد.»
هاشمی در ادامه تاکید کرد:«زمانی که کار را شروع کردیم به این نتیجه رسیدیم عکس گرفته و زمانی که فروخته شود یک بخش به عکاس و یک بخش به آژانس تعلق گیرد که بعد از مدتی به متوجه شدیم که این کار نتیجه ندارد. زیرا عکاس نمی‌تواند منتظر شود. در هنگام شروع کار هر عکس دوازده هزار تومان بود و الان شصت هزار تومان است. همچنین باید توجه داشته باشیم که اگر صد و بیست میلیون عکس بفروشیم می‌توانیم صد و بیست میلیون خریداری کنیم. در حال حاضر متاسفانه برای آرشیو، سیستم یکپارچه کدگذاری نداریم. همچنین ما گاهی سفارش می‌دهیم که برایمان عکس بگیرند مثلا از شب یلدا، نوروز و....»
عباس میرهاشمی، مدیر نشست و رئیس هیات مدیره انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس نیز در مورد آرشیو این انجمن گفت: «از سال 1380 انجمن عکاسان دفاع مقدس را شروع کردیم. یک آشفتگی در نگهداری آثار وجود داشت. از سال 1380 جمع آوری آثار شروع شد ولی نکته قابل توجه این است که بخشی از عکس‌ها از بین می‌روند و بقیه هم دچار فرسایش می‌شوند. ما باید برنامه‌ریزی کنیم تا این عکس‌ها در دسترس پژوهشگران قرار گیرد.»
ططری در تکمیل این بحث عنوان کرد:«به نظرم اگر استاندارد جهانی را رعایت کنیم موفق می‌شویم. آرشیو برای افزایش آگاهی و پاسخگویی جامعه است در نتیجه باید عکس با کمترین هزینه به دست عموم برسد. بیشترین کسانی که برای عکس مراجعه می‌کنند دانشجویان گرافیک، تاریخ، عکاسی، علوم انسانی و... هستند. ما نمی‌توانیم از آنها هزینه زیادی دریافت کنیم. ما خیلی از عکس‌ها را از دلالان می‌خریم. همچنین گاهی سفارش می‌دهیم تا عکس بگیرند و بعد به صورت مجموعه خریداری می‌کنیم.»
میرهاشمی در پایان گفت:«یکی از خطاهای مهم این است که عکس‌های تولیدی ما بدون اطلاعات است یعنی اینکه اطلاعات کافی در کنار عکس‌ها وجود ندارد در نتیجه این عکس‌ها از بین می‌رود. همه ما باید بسیج شویم تا مشکلات این حوزه را برطرف کنیم. مشکل ما این است که افراد دلسوز در این حوزه خیلی کم است و نشست‌های دیگری باید در این زمینه برگزار شود تا به نتایج بهتری برسیم.»
ستاد خبری چهارمین دوره ده روز با عکاسان ایران